Elders aan het eind van het jaar ‘Het beste van 2012’. Daar doet En Garde niet aan mee, maar serveert de kortste. De kortste ooit zelfs. Afhankelijk van de bron is de duur wat variabel, maar de 1896 oorlog tussen Groot-Brittannië en Zanzibar staat tot op heden bekend als de kortste oorlog uit de geschiedenis. Naast kort was de oorlog eveneens een sprekend voorbeeld van Britse gunboat diplomacy. Om deze term inhoud te geven namen twee kanonneerboten deel aan de strijd. Een ietwat ongelijke strijd. Naast de twee kanonneerboten zette de Britse marine drie kruisers in, waartegen Zijne -zelfbenoemde, daar ging de oorlog om- Hoogheid de sultan van Zanzibar op zee alleen zijn geërfde statenjacht als antwoord had. Toegegeven, op dit koninklijke jacht stonden zeven negenponder voorladers en een snelvurend cadeau van koningin Victoria, die de tweede sultan van Zanzibar een Gatling gun gaf voor zijn in 1878 aangekochte jacht.
Het koninklijke jacht HHS Glasgow
Zanzibar was in 1858 een onafhankelijk sultanaat geworden, geregeerd door een tak van de Omaanse Al-Busaid familie. Het sultanaat leefde onder meer van de kruidnagelteelt en ivoorhandel. Daarnaast was Zanzibar een slavenmarkt waar in de 19e eeuwse hoogtijdagen jaarlijks tot vijftigduizend mensen werden verkocht. Volgens Livingstone stierven er onderweg zo’n tachtigduizend mensen op de slavenroute naar Zanzibar. De slavenhandelbestrijding was een van de excuses van Europese landen om in Afrika aan machts- en gebiedsuitbreiding te doen. In de Zanzibar regio -inclusief wat nu het Tanzaniaanse vasteland is- beconcurreerden Groot-Brittannië en Duitsland elkaar ten koste van het sultanaat, dat na het Brits-Duitse Heligoland-Zanzibar verdrag (.pdf) van 1890 een Brits protectoraat werd. Op 25 augustus 1896 stierf de vijfde sultan van Zanzibar nogal plotseling. Mogelijk werd deze Hamad bin Thuwaini Al-Busaid vergiftigd door zijn neef Khalid bin Barghash, die zich daarop tot nieuwe sultan uitriep ten koste van Hamoud bin Mohammed, waar Groot-Brittannië liever zaken mee deed.
HMS Thrush, een van beide deelnemende Redbreast klasse kanonneerboten
Khalid werd door de Britten ‘verzocht’ om van zijn opvolgingsplannen af te zien, maar hij weigerde. Sterker nog, Khalid hees de volgende dag direct na de begrafenis van zijn voorganger om 15:00 uur zijn vlag op het koninklijke paleis aan de haven. Hij maakte verder het statenjacht gevechtsklaar en aan land verzamelde hij een strijdmacht van 2800 man, waaronder 700 overgelopen Askari’s, uitgerust met een paar Maxims en een Gatling (niet van Victoria). Khalids zware wapens bestonden uit een antieke bronzen voorlader en twee 12-ponds veldartillerie geschenkstukken. De 12-ponders overtroffen de Victoria-Gatling aan boord van het jacht als presentje, maar nu als geschenk van de Duitse keizer Wilhelm II om de sultans te behagen.
HMS St George, eskader vlaggenschip. Een kruiser uit de Edgar klasse
De Britse verzoeken veranderden op 26 augustus in een ultimatum. Strijk vóór 09:00 uur op 27 augustus je vlag of het wordt diplomatie uit lopen. Ter voorbereiding van diplomatie met andere middelen dirigeerden de Britten marineschepen naar Zanzibar en werd een eerste landingseenheid van 150 man aan wal gebracht om de lokale koloniale Askari-strijdmacht (900 man) die de Britten getrouw waren gebleven te versterken. Tegen de avond van de 26e lagen er vijf Britse oorlogsbodems voor de kust of in de haven, klaar voor actie. De volgende dag stuurde Khalid om 08:00 uur een verzoek tot onderhandeling, maar de Britten hielden vast aan hun ultimatum. Ze hadden vanuit Londen inmiddels toestemming gekregen om ‘alle middelen’ te gebruiken om Khalid af te zetten. Een Khalid die zich met circa drieduizend getrouwen en slaven verschanst had in zijn geïmproviseerd versterkte paleiscomplex.
Het ultimatum verstreek. Twee minuten later spraken de kanons van de Britse kruisers en kanonneerboten om tegen 09:40 uur uitgesproken te zijn. De oorlog was over. De kortste was desondanks behoorlijk bloederig. Er vonden ongeveer vijfhonderd mensen de dood door de Britse beschietingen. Het diplomatieke hoogexplosief had daarnaast het paleis behoorlijk tot ruwe grondstoffen verwerkt en de sultans vlag laten verdwijnen. Net als zijn jacht, dat om 09:05 uur dapper schoot met haar voorladers om daarna door Brits vuur tot zinken te worden gebracht. Ook Khalid verdween. Hij vluchtte naar de Duitse ambassade van waaruit hij later aan boord van een Duitse kruiser naar Dar es Salaam in het toenmalige Duits Oost-Afrika ontsnapte.
9.2 inch geschut. Het zwaarste tijdens de slag – aan boord van HMS St George (2 stukken)
Deze in het dagelijks leven verder vrij overbodige kennis van de kortste doet mogelijk toch nieuwsgierigheid oproepen naar de langste. Een van de kandidaten is eveneens een oorlog tussen een natie en een eiland. En, een waarin Nederland tot de ‘strijdende’ partijen behoorde. Het strijdende staat niet voor niets tussen haakjes. De betreffende 335-jarige oorlog tussen Nederland en de Britse Scilly eilanden duurde van 30 maart 1651 tot 17 april 1986 en was onder meer opmerkelijk omdat er geen schot gelost werd. Wellicht reden waarom eeuwenlang niemand de moeite nam om hem maar eens officieel te beëindigen.
(Bronnen: hoofdzakelijk het uitgebreide wiki-artikel, waar overigens een persiflage van bestaat. Verder ‘The Thirty-Eight-Minute War’ –google books– en nytimes archief)
